در شرایطی که کشور با افزایش بی‌سابقه دما و رشد تصاعدی مصرف برق مواجه است، شرکت توانیر به عنوان بازوی اصلی مدیریت صنعت برق کشور، برنامه‌ای جدی برای استفاده از ظرفیت‌های تجدیدپذیر طراحی کرده است. عبدالامیر یاقوتی، مدیرکل امور انرژی و مشتریان شرکت توانیر، از هدف‌گذاری توسعه هزار مگاواتی انرژی خورشیدی در ماه‌های گرم سال خبر داده است؛ اقدامی که می‌تواند به‌طور مستقیم در کاهش ناترازی تولید و مصرف برق در کشور مؤثر باشد.
چرا انرژی خورشیدی در ماه‌های گرم اولویت دارد؟
ایران از نظر موقعیت جغرافیایی، در ناحیه‌ای قرار دارد که جزو کمربند خورشیدی زمین محسوب می‌شود. میانگین ساعات آفتابی روزانه در اکثر مناطق کشور بیش از ۵ ساعت است و در مناطق مرکزی، جنوبی و شرقی به ۸ تا ۹ ساعت در روز نیز می‌رسد. این بدان معناست که در ماه‌های گرم سال که پیک بار مصرف برق به دلیل استفاده گسترده از تجهیزات سرمایشی افزایش می‌یابد، منابع تجدیدپذیر خورشیدی می‌توانند به صورت همزمان، نقش جایگزین را برای تولید برق ایفا کنند.
ناترازی برق؛ ریشه‌ها و راهکارها
یاقوتی با اشاره به طراحی‌های غیربهینه و الگوهای ناصحیح مصرف در کشور، اظهار داشت: «مشکل ما تنها محدود به ظرفیت تولید نیست. حتی اگر نیروگاه‌های حرارتی با تمام ظرفیت کار کنند، باز هم در صورت عدم مدیریت مصرف، ناترازی برق ادامه خواهد داشت.»
وی با مقایسه جالبی، موضوع را این‌گونه توضیح داد: «اگر خودرویی بسیار پرمصرف داشته باشیم، حتی با وجود سوخت کافی نیز در تأمین نیاز روزمره با مشکل مواجه خواهیم شد. صنعت برق نیز با این الگو مشابهت دارد.»
در این میان، توسعه زیرساخت‌های تولید انرژی خورشیدی نه تنها به تأمین برق پایدار کمک می‌کند، بلکه می‌تواند بخشی از بار نیروگاه‌های حرارتی را کاهش داده و در نتیجه فشار وارد بر شبکه سراسری را کمتر کند.
راهکارهای کاهش مصرف برق در بخش خانگی
یکی از محورهای مهمی که مدیرکل امور انرژی توانیر بر آن تأکید داشت، نقش مردم در مدیریت مصرف برق است. وی به چند راهکار ساده اما مؤثر برای کاهش مصرف برق در منازل اشاره کرد:
- استفاده ترکیبی از کولر و پنکه: به‌جای استفاده تمام‌وقت از کولر آبی یا گازی، می‌توان از پنکه به‌صورت مکمل استفاده کرد تا خنک‌کنندگی با مصرف برق کمتر حاصل شود.
- پخت‌وپز در ساعات خنک‌تر روز: روشن کردن اجاق گاز یا فر در ساعات میانی روز باعث افزایش دمای فضای داخلی خانه می‌شود و نیاز به سرمایش را بالا می‌برد.
- خاموش‌کردن وسایل برقی بلااستفاده: تجهیزاتی مانند تلویزیون، شارژرها، یا وسایل صوتی که در حال استفاده نیستند، باید خاموش یا از برق جدا شوند.
- استفاده از پرده یا سایبان برای جلوگیری از ورود نور مستقیم خورشید: به ویژه در خانه‌هایی که پنجره‌های جنوبی یا غربی دارند، این اقدام باعث کاهش گرمای داخلی می‌شود.
- نصب شیشه‌های رفلکس یا پنجره‌های دوجداره: این تکنولوژی‌ها به طور چشمگیری تبادل حرارت بین داخل و خارج ساختمان را کاهش می‌دهند و مصرف کولر را کمتر می‌کنند.
تحقق هزار مگاوات انرژی خورشیدی؛ گامی بزرگ در تابستان
یاقوتی در ادامه صحبت‌های خود گفت: «در تیرماه سال جاری موفق شدیم بخشی از هدف‌گذاری توسعه هزار مگاواتی انرژی خورشیدی را محقق کنیم. این موفقیت حاصل همکاری بخش خصوصی، صنایع بزرگ و نیز توسعه میکرو نیروگاه‌های خانگی و کشاورزی در اقصی نقاط کشور بوده است.»
طبق اعلام رسمی، در تیرماه بیش از ۷۵۰ مگاوات ظرفیت جدید خورشیدی وارد مدار تولید شد و انتظار می‌رود تا پایان مرداد ماه، ۲۵۰ مگاوات دیگر نیز به شبکه متصل شود. این دستاورد نشان‌دهنده افزایش سرعت توسعه انرژی خورشیدی در کشور است.
ظرفیت قانونی و فنی برای توسعه تجدیدپذیرها فراهم است
یکی از موانع تاریخی توسعه انرژی خورشیدی در ایران، نبود مقررات شفاف و حمایت‌های لازم از سرمایه‌گذاران بود. با این حال، یاقوتی تأکید کرد که اکنون با حمایت وزارت نیرو و تدوین بسته‌های تشویقی جدید، مسیر برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی هموار شده است.
از جمله این حمایت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تضمین خرید برق تولیدی از نیروگاه‌های خورشیدی با نرخ مشخص و به‌صرفه
- واگذاری زمین در مناطق کم‌بازده کشاورزی برای احداث نیروگاه‌های خورشیدی
- حذف بروکراسی اداری برای دریافت مجوز احداث نیروگاه
- پرداخت تسهیلات ویژه به خانواده‌های کم‌درآمد برای نصب پنل‌های خورشیدی
انرژی خورشیدی؛ فرصتی برای توسعه مناطق محروم
در بسیاری از روستاها و مناطق عشایری که دسترسی به شبکه سراسری دشوار یا پرهزینه است، توسعه سامانه‌های خورشیدی می‌تواند تحولی اساسی ایجاد کند. در برخی استان‌ها مانند سیستان‌و‌بلوچستان، هرمزگان و کرمان، پروژه‌های موفق نصب پنل‌های خورشیدی خانگی اجرا شده که نه‌تنها برق پایدار برای ساکنان فراهم کرده، بلکه منبع درآمدی نیز از طریق فروش مازاد برق به شبکه ایجاد شده است.
نتیجه‌گیری: ضرورت تسریع در استفاده از ظرفیت خورشیدی
آنچه از گزارش‌ها و اظهارات مدیران صنعت برق ایران برمی‌آید، این است که توسعه هزار مگاواتی انرژی خورشیدی در ماه‌های گرم سال، فقط یک هدف نمادین نیست بلکه راهبردی اجرایی و ضروری برای پایداری شبکه برق و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی است.
برای عبور از بحران ناترازی، تنها افزایش ظرفیت نیروگاه‌ها کافی نیست؛ بلکه باید همزمان با آموزش مصرف بهینه، افزایش مشارکت مردم، و توسعه تجدیدپذیرها مسیر پایداری را دنبال کرد.
