توسعه انرژیهای تجدیدپذیر بهویژه خورشیدی، یکی از اولویتهای کلیدی ایران در راستای کاهش وابستگی به سوختهای فسیلی و مواجهه با ناترازی انرژی است. در این میان، استان مرکزی و بهویژه شهر اراک بهعنوان قطب صنعت کشور با ظرفیت صنعتی و دانشگاهی بالا، در سالهای گذشته برنامههای قابلتوجهی برای افزایش سهم برق خورشیدی محقق کرده است. از افتتاح نیروگاههای ۱۰۰ کیلوواتی تا آغاز پروژه عظیم ۱۰۰ مگاواتی امیرکبیر، چشمانداز روشنی برای آینده انرژی پاک در این منطقه ترسیم شده است. در ادامه مجله برق اضطراری اطلاعات تکمیلی را بخوانید
۱. افتتاح نیروگاه ۱۰۰ کیلوواتی شرکت آونگان اراک
در اردیبهشتماه ۱۴۰۴، شرکت آونگان اراک با مشارکت مدیریت استانی و حضور استاندار مرکزی، از یک نیروگاه خورشیدی اراک با ظرفیت ۱۰۰ کیلوواتی رونمایی کرد.
این طرح با استفاده از فناوری فتوولتائیک توانایی تولید حدود ۱۵ هزار کیلوواتساعت در ماه را دارد، که معادل مصرف برق چند صد خانوار شهری است.
مشخصات فنی و ساختاری
ظرفیت: ۱۰۰ کیلووات (معادل ۰٫۱ مگاوات)
تولید ماهانه: حدود ۱۵ هزار کوس (برابر با برق مصرفی ۵۰ تا ۷۰ خانوار)
موقعیت: در محوطه شرکت صنعتی آونگان
بهرهبرداران: استانداری مرکزی و شرکت برق استان
استاندار مرکزی در حاشیه افتتاح، بر اهمیت این پروژه در کاهش ناترازی انرژی و حمایت از صنایع محلی تأکید کرد.
همچنین توجه ویژه به تولید سازههای فلزی پنل خورشیدی باکیفیت داخلی از دیگر نکات قابل توجه بود؛ اقدامی که هم اشتغال داخلی را تقویت میکند و هم نیاز به واردات را کاهش میدهد.
۲. افتتاح ۱۶ نیروگاه کوچک مقیاس خورشیدی در ادارات استان
در آذر ۱۴۰۳، ۱۶ نیروگاه خورشیدی اراک با مجموع ظرفیت ۱۹۵ کیلووات در ادارات مختلف استان مرکزی به بهرهبرداری رسید.
این اقدام نمادین اما کاربردی، تغییر محاسبات ادارات را از برق شبکه به تأمین قسمتی از نیاز مصرفی خود از منابع تجدیدپذیر نشانه گرفت.
تأثیرات مثبت این توسعه
کاهش هزینه انرژی دولتی
اطمینان از تأمین برق در ساعات اوج
الگویی برای دستگاههای اجرایی جهت حرکت به سوی پایداری
همچنین، براساس مصوبات شورای عالی انرژی، مقرر شد ادارات در مسیر افزایش استفاده از برق تجدیدپذیر گام بردارند؛ چنانچه عدم رعایت این mandate به تغییر تعرفه برق نیز منجر شود.
۳. آغاز پروژه عظیم ۱۰۰ مگاواتی امیرکبیر در اراک
یکی از مهمترین تحولات اخیر، کلنگزنی نیروگاه خورشیدی ۱۰۰ مگاواتی امیرکبیر بود.
این پروژه با مشارکت بخش خصوصی و صنایع مادر استان (شامل سه شهرک صنعتی و انجمنهای صنعتی) کلید خورده است.
ویژگیهای کلیدی این طرح
ظرفیت: ۱۰۰ مگاوات (ظرف چند ده مگاوات نخست در کشور)
هدف: تأمین برق پایدار شهرکهای صنعتی و کاهش فشار شبکه
سرمایهگذاران اولیه: شرکت لجور و کنسرسیوم صنعتی استان مرکزی
مراحل اجرا: مطالعات فنی-مالی، انتخاب پیمانکاران متعدد و آغاز فاز نخست اجرایی
مدیرعامل شرکت لجور اراک، در توضیح گستردگی طرح بیان کرد که بیش از ۴۸۰ واحد صنعتی و حدود ۱۰ هزار نیروی کار در منطقه تحت تأثیر بهرهبرداری از این پروژه خواهند بود؛ طرحی که برای نخستینبار با نظمی مهندسیشده در دست پیگیری است
۴. تفاهمنامه برای ۵۰۰۰ مگاوات ظرفیت خورشیدی در استان
طبق آخرین خبرها، تفاهمنامهای برای احداث ۵۰۰۰ مگاوات نیروگاه خورشیدی در استان مرکزی تا سال ۱۴۰۷ منعقد شده.
این حجم از ظرفیت، نشانگر اهداف بلندمدت استان برای تبدیل به قطب انرژی پاک در کشور است.
چشمانداز اجرایی
فاز اول: تولید ۵۰۰ مگاوات در پایان سال اول
فاز دوم: تا ۱۷۰۰ مگاوات در سال دوم
فاز سوم: تکمیل ظرفیت باقیمانده تا سال سوم
این برنامه با همکاری دولت و بخش خصوصی پیشبینی شده و هوشمندانه با هدف مقابله با ناترازی انرژی و ایجاد اشتغال تدوین شده است.
۵. چرا اراک؟
اراک با دارابودن زیرساخت صنعتی گسترده، دانشگاهها، نیروگاه حرارتی و پتروشیمی، گزینهای ایدهآل برای توسعه انرژی خورشیدی محسوب میشود. درباره اهمیت این حوزه چند نکته قابل توجه است:
صرفهجویی اقتصادی: برق تولیدی از بهای سوخت فسیلی بینیاز است.
حفاظت از شبکه: کاهش فشار در پیک تابستان و جلوگیری از خاموشی صنعت.
کاهش آلایندگی: حذف بخشی از مصرف سوختهای فسیلی و بهبود کیفیت هوا.
اشتغال پایدار: ایجاد زنجیره غنی از تولید تا نصب و بهرهبرداری.
ایمنی تأمین برق: تأمین سوخت مستقل برای صنایع حیاتی در شرایط بحرانی.
۶. چالشها و موانع پیشرو
هرچند حرکت به سوی فناوری خورشیدی مطلوب است، اما مسائلی نیز وجود دارد:
تأمین مالی کلان برای پروژههای چند صد مگاواتی
هماهنگی بینبخشی: وزارت نیرو، صنایع و نهادهای محلی باید همراستا باشند
زیرساخت انتقال برق: پستها و خطوط باید برای ظرفیت جدید تقویت شوند
فرهنگسازی عمومی: مشارکت دستگاهها، صنایع و مردم شرط پیشبرد است
پایش عملکرد: نظارت فنی بر کیفیت نمایش عملکرد واقعی و پاسخگویی لازم است
۷. نقش قانون و سیاست در پشتیبانی
برخی قوانین و برنامهها کمک شایانی به توسعه این بخش کردهاند:
الزام صنایع به تأمین درصدی از برق مصرفی از تجدیدپذیر
تعیین تعرفههای ترجیحی و تضمین خرید برق خورشیدی
تسهیلات بانکی و معافیتهای مالیاتی برای نیروگاهها
تسهیل صدور مجوزها و کاهش زمان انتظار
این سیاستها همراه با تمهیدات مالی و ساختاری، توسعه پایدار را ممکن ساختهاند.
۸. تحلیل اقتصادی و مزایا
نیروگاه خورشیدی هزینه عملیاتی ناچیزی دارد و با طول عمر حدود ۲۵ تا ۳۰ سال، بازده سرمایهگذاری مناسبی ارائه میدهد. برخی مزایای آن عبارتاند از:
نرخ داخلی بازگشت سرمایه (IRR) مناسب
کاهش هزینه برق در بلندمدت
ارزش افزوده اقتصادی برای استان
پایداری اقتصادی تولید برق در نوسانات جهانی نفت
بهویژه انرژی خورشیدی قابلیت استقلال تدریجی صنایع را از نوسانات قیمتهای جهانی سوخت فراهم میکند.
جمعبندی
تحولات اخیر در زمینه انرژی خورشیدی در اراک و استان مرکزی، از یک سلسله اقدامات خرد مانند نیروگاههای کوچک ۱۰۰ کیلوواتی تا پروژههای میلیون دلاری ۱۰۰ مگاواتی حکایت دارد. این حرکت نشاندهنده پویایی صنعت و تعهد نهادهای دولتی و خصوصی به توسعه انرژیهای پاک است.
در عین حال، با وجود چالشهایی همچون تأمین مالی کلان و نیاز به هماهنگی میاندستگاهی، چشمانداز پیشروی این استان روشن است. اگر تداوم و عزم ملی وجود داشته باشد، میتوان انتظار داشت که تا سال ۱۴۰۷، استان مرکزی به قطب انرژی خورشیدی در ایران بدل شود.
